مردم
جمعیت
شهر رشت پر جمعیت ترین شهر شمال کشور و از جمله کلانشهرهای ایران است. این شهر از جمله شهرهای مهاجر پذیر در استان گیلان محسوب میشود که همین امر بر سرعت رشد جمعیت در این شهر نسبت به سایر نقاط استان افزوده است. جمعیت شهر رشت مطابق نتایج سر شماری سال (۱۳۹۰)۶۳۹،۹۵۱ نفر و جمعیت شهرستان رشت ۹۱۸۴۴۵ نفر است.
|
نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰(شهر رشت) |
||
|
مردان |
سن |
زنان |
|
۲۹۷ |
بالای ۸۵ سال |
۴۳۱ |
|
۱٬۰۶۲ |
۸۰-۸۴ |
۱٬۲۹۲ |
|
۲٬۲۵۶ |
۷۵-۷۹ |
۲٬۶۵۶ |
|
۴٬۱۲۷ |
۷۰-۷۴ |
۴٬۰۴۹ |
|
۵٬۳۶۱ |
۶۵-۶۹ |
۶٬۱۱۷ |
|
۷٬۳۵۹ |
۶۰-۶۴ |
۷٬۵۸۸ |
|
۱۰٬۹۳۹ |
۵۵-۵۹ |
۱۱٬۰۴۷ |
|
۱۷٬۱۸۹ |
۵۰-۵۴ |
۱۵٬۹۱۸ |
|
۲۱٬۵۰۶ |
۴۵-۴۹ |
۲۲٬۱۰۲ |
|
۲۵٬۵۳۴ |
۴۰-۴۴ |
۲۵٬۵۱۵ |
|
۲۸٬۳۳۸ |
۳۵-۳۹ |
۲۸٬۴۷۴ |
|
۲۷٬۵۱۰ |
۳۰-۳۴ |
۲۷٬۸۰۶ |
|
۳۲٬۸۶۳ |
۲۵-۲۹ |
۳۴٬۳۸۹ |
|
۳۷٬۹۲۷ |
۲۰-۲۴ |
۴۰٬۲۲۰ |
|
۳۲٬۶۹۴ |
۱۵-۱۹ |
۳۶٬۲۰۶ |
|
۲۶٬۶۶۴ |
۱۰-۱۴ |
۲۶٬۷۳۳ |
|
۲۰٬۳۷۰ |
۵-۹ |
۱۹٬۵۵۶ |
|
۲۰٬۰۶۹ |
۰-۴ |
۱۹٬۰۳۳ |
زبان
در شهر رشت لهجه‌های گوناگون از گویش بیه‌پس از زبان گیلکی رایج است. برخی گیلکی را به نام پهلوی خوانده‌اند. حمداله مستوفی قزوینی می‌نویسد: «در گشتاسفی که بخشی‌ست در مجاورت دریای خزر و نزدیک «سالیان»، زبان‌شان به پهلوی به جیلانی (گیلانی) باز بسته‌است.». مستوفی پهلوی را شبیه و وابسته به گیلکی می‌داند. زبان رسمی جلسات شورای شهر رشت گیلکی است.
قومیت
مردم شهر رشت عموماً گیلک هستند. گیل به زبان پهلوی «گل=Gel» و به تازی «الجیل» ثبت شده‌است، در نیمه اول قرن میلادی از طرف «کاپوس پلینوس» با نام «گلای Gelaee» معرفی شده است. خودزکو در کتاب تاریخ گیلان، به نقل از پلین-و-دوسنت کروآ و دنیس لوپری یه ژت قوم گیل را از اخلاف کادوس قدیم معرفی می‌کند؛ که از زمان ژوستینین امپراتور روم پس از دفع حمله آماردها بر ارتفاعات شرقی گیلان مسلط شده‌اند. درباره سلاح این قوم نیز گفته‌است عبارت بود از سپر و نیزه و شمشیری که از شانه آویزان می‌شد و سه زوبین و یک خنجر که به دست چپ می‌گرفتند. اریستوفن اقوام جنوب خزر را چنین معرفی می‌کند: از شرق به غرب هیرگانیان – مردها – اناریاکان – کادوس – البانی – کاسپی – اوتیان. استرابن، جغرافی‌دان عهد قدیم که در فاصله ۴۰ قبل از میلاد تا ۴۰ بعد از میلاد می‌زیسته و در کتاب ۱۱ فصل ۸ خود آورده است که: در نواحی شمالی کوه «پراخواتراس=همان سلسله البرز که حائل بین نجد ایران و گیلان و مازندران است» اقوام گلای Gelaee و کادوس (به زبان یونانی باستان: Καδούσιοι) و (به انگلیسی: Cadusii) و ماردی و بعضی قبایل گرگانی زیست می‌کنند؛ و بدین ترتیب جایگاه گیل – گیلان را نشان می‌دهد.
مشاهیر
تندیس‌های پرفسور رضا -پرفسور سمیعی - پرفسور اکبرزاده و دکتر بهزاد در سبزه‌میدان رشت
رشت زادگاه و زیستگاه بسیاری از مشاهیر گذشته و معاصر بوده که برخی از آنان نظیر محمد معین، فضل‌الله رضا (واضع تئوری انفورماسیون)، مجید سمیعی (پزشک برگزیده سال ۲۰۰۳ از طرف رویال کالج کانادا)، حسن اکبرزاده (احراز کننده مدال درجه یک علمی از مؤسسه تحقیقات و علوم پاریس) و محمود بهزاد (پدر زیست‌شناسی نوین ایران( دارای شهرت جهانی هستند که تندیس آنها توسط شهرداری رشت در سبزه‌میدان رشت نصب شده است.
همچنین از مفاخر علمی و تاریخی و فرهنگی و ادبی می‌توان ازبزرگان زیر نام برد:
میرزا کوچک خان جنگلی،میرزا حسین کسمایی، کوشیار گیلانی، ابراهیم پورداوود، هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه)، محمدعلی افراشته، حسن عضدی، کریم کشاورز،علی‌رضا پنجه‌ای،عباس امیری، حمیده خیرآبادی، سوسن تسلیمی، فریدون پوررضا، ناصر مسعودی، انوشیروان روحانی، محمود نامجوی، خسرو گلسرخی، سیروس شمیسا، محمود اعتمادزاده (م. ا. به آذین)، محمد روشن، شیخ حسن مقتدر شعار،گلچین گیلانی، حسین محجوب، آرسن میناسیان و...
مذهب
کلیسای مسروپ مقدس در رشت
پیش از ورود اسلام به ایران، گروهی از ساکنان گیلان و دیلمان زرتشتی و گروهی دیگر بت‌پرست بودند. با آنکه دو نفر کشیش مسیحی در دیلم و دو کشیش دیگر در ری و طبرستان وجود داشته‌اند اما آئین مسیحیت پیروان چندانی را در منطقهٔ گیلان به خود جذب نکرده بود. پس از شکست ایرانیان در قادسیه، چهار هزار نفر از سربازان دیلم تصمیم گرفتند به اسلام بگروند و به تازیان در جنگ جلولا کمک کنند، به همین سبب با مسلمانان در کوفه مستقر شدند. از آن به بعد کسانی که از طرف خلیفه بغداد تحت شکنجه و تعقیب بودند می‌توانستند در گیلان پذیرایی شوند. در حال حاضر مذهب اکثریت مردم شیعه دوازده‌امامی است ولی تعدادی اقلیت مذهبی از سال‌های بسیار دور در کنار دیگر مردم رشت زندگی می‌کنند.
فرهنگ
گیلان سرزمینی با تنوع قومی و گویشی است و با این‌که از نظر وسعت جغرافیایی از کوچکترین استان‌های کشور است، گوناگونی و تنوع فرهنگی آن بیش از هر جای دیگر ایران دیده میشود. قرن‌های متمادی است که اقوام مختلف در شهر رشت و مناطق دیگر گیلان همزیستی مسالمت‌آمیزی با هم دارند و این همزیستی فرهنگ مشترکی را پدید آورده و در عین حال این اقوام ویژگی‌های قومی و گویشی خود را حفظ کردهاند. این فرهنگ غنی خود را در آداب و سنن مردم گیلان بروز داده است.آیین هایی مانند نوروزخوانی٬عروس گوله که پس از گذشت سال ها همچنان در میان مردم گیلان و حتی جوامع مدرن شهری مانند رشت نیز دیده می شوندمویید این پشتوانه ی فرهنگی عمیق است.
خصوصیات اخلاقی و فرهنگی مردم رشت
به موجب نوشته‌های مورخان سرزمین گیلان تا قبل از حملهٔ شاه عباس به گیلان و قرار گرفتن در تحت تسلط حکومت مرکزی، از سده‌های پارینه تا سال ۱۰۰۰ هجری قمری، مستقل بوده و زیر نظر امیران و امرای گیلان اداره میشده و به علت دور دست بودن و دسترس نبودن، کم تر مورد توجه مورخان ایرانی بوده است، و آن چه که در لابلای نوشته‌ها از مردم گیلان به چشم می‌خورد، حکایت از روحیهٔ سلحشوری و عدم سرسپردگی به حکومت‌های مرکزی ایران بوده است.
عباس مسعودی موءسس قدیمی ترین روزنامهٔ ایران یعنی روزنامهٔ اطلاعات در سفری که در نوروز ۱۳۰۷ خورشیدی به گیلان و رشت نموده و گزارشی از این سفر را در روزنامهٔ اطلاعات به چاپ رسانده دربارهٔ علاقه مردم منطقه بر اعتلای فرهنگ و تجددمی نویسد: «حسن تجدد خواهی و فکر آزادی طلبی و معارف پروری در مردمان این شهر (رشت) تا حدی یعنی تقریباً ۲۰ سال زیادتر از ما (تهرانی‌ها) وجود دارد. اهالی رشت از هر فکر روشن و باز و از هر موضوعی که بوی آزادی و ترقی و آبادانی از آن استشمام شود با آغوش باز استقبال می‌کنند. من یقین دارم اهالی رشت یعنی اکثریت مردمان این شهر از حیث تجدد و فکر ترقی خواهیقریب ۲۰ سال از ماتهرانی‌ها جلو هستند.»
نیما یوشیج بنیان‌گذار شعر معاصر فارسی که از سال ۱۳۰۸ تا اواخر ۱۳۱۱ در شهرهای گیلان بکار معلمی اشتغال داشته، ضمن برشمردن خصوصیات مردم گیلان، روحیه تجدد خواهی و علم دوستی آنها را ستوده و در نامه‌ای خطاب به استاد ذبیح اله صفا در این مورد نوشته:
«اگر چه رشت یک شهر تجارتی است مع‌هذا اهالی میل دارند سربلند باشند، خط پیشرفت را وجدان به فکر آنها داده است، حتی دهاتی‌های آنها که از هیاءت آنها متاءثر می‌شوم، نزدیک به افکار و احساسات شهری افکار و احساساتی دارند. متمدنین آن که شهری باشند علم و هنر را به غارت می‌برند مثل این که آنها را تعاقب کردهاند»
اماکن تاریخی
سراسرنمای شهرداری رشت
بناها
شهر رشت با توجه به قدمت دیرینهٔ خود جایگاه بناهای تاریخی بسیاری است از جمله مهم ترین آنها میدان شهرداری رشت است که شامل ساختمان شهرداری و برج ساعت آن که نماد شهر رشت می‌باشد و نیز موزه پست و ساختمان قدیمی هتل ایران است. مجموعه بناهای میدان شهرداری رشت در اوایل سلطنت رضا شاه پهلوی )۱۳۰۴-۱۳۲۰ ه. ش) احداث شده است. برج ساعت شهرداری که نماد شهر رشت محسوب میشود، به هنگام وقوع زلزله مهیب و ویرانگر گیلان در سال ۱۳۶۹ ویران شده بود که چندی بعد به صورت سابق بازسازی گردید. از دیگر بناهای تاریخی عبارتند از:
- مجموعه شهرداری
- ساختمان پست و تلگراف سابق رشت
- ساختمان هتل ایران سابق
- عمارت کلاه فرنگی
- کاروانسرای لات
مساجد
مسجدصفی ازقدیمی ترین مساجد در رشت در سال ۱۸۸۶میلادی
مسجد صفی از قدیمی ترین مساجد شهر رشت محسوب میشود و در یکی از محلات قدیمی شهر که به همین نام معروف است واقع شده است. حسن بیک روملو این مسجد را مسجد سفید خوانده است و می‌نویسد که شاه اسماعیل هنگام فرار از اردبیل به گیلان چند روزی را نزدیک این مسجد گذرانده است و همچنین احتمال می‌رود که پس از کشته شدن محمدباقر میرزا معروف به شاه صفی نام"سفید" به مرور زمان پس از قتل او در جوار این مسجد به مسجد صفی تبدیل شده باشد. چاه صاحب الزمان )چاه صفی) چاهی است در این مسجد که مردم به دیده احترام به آن می‌نگرند. شبهای جمعه بر سر این چاه می‌آیند و نامه‌هایی را که برای حضرت قائم نوشته‌اند در آن چاه می‌اندازند. پس از انداختن نذورات در چاه آب آن را برای تبرک و ادامه سلامتی با خود می‌برند و می‌نوشند. برخی از دیگر مساجد تاریخی شهر رشت عبارتند از:
- مسجد حاج سمیع
- مسجد کاسه فروشان
- مسجد گلشن
- مسجد زرگرها
- مسجد بادی الله
- مسجد حاجی صمد خان
خانه‌هاي تاريخي
رشت به مانند بسیاری از شهرهای بزرگ و معروف کشور از تعدادی از خانه‌های تاریخی بهره می‌برد که هماکنون به جاذبه‌های گردشگری این شهر تبدیل شده‌اند. خانه ابریشمچی، خانه قدیری و خانه حاج میرزا خلیل رفیع از جمله خانه‌های تاریخی رشت هستند.
- خانه ابریشمچی در ضلع جنوب شرقی میدانی به نام صیقلان و در انتهای کوچه شاعری قرار دارد. قدمت خانه به دوران قاجاریه بر می‌گردد و گویا متعلق به حاج میرزا اسماعیل حاکم رشت در دوران ناصرالدین شاه است. علت آن که این خانه به خانه ابریشمچی معروف شده است فروش آن به فردی به این نام از سوی وراث حاکم بوده است. خانه ابریشمچی دو طبقه و بیش از ۶۵۰ متر مربع زیربنا دارد و علاوه بر بهره‌گیری از معماری قاجاری، متناسب با آب و هوای منطقه باران خیز رشت ساخته شده است.
- خانه قدیری مربوط به دوران پهلوی است که در شرق سبزه میدان واقع شده است. اسکلت و سازه این خانه از چوب و متعلق به محمدولی خان تنکابنی، سپهدار و حکمران رشت بوده است. سقف خانه لمبه کوبی شده است و از بیرون که به آن نگاه می‌کنی دارای پوشش سفالی و در و پنجره چوبی است. چند سال پیش *خانه قدیری طعمه حریق شد و تمامی تزئینات آن از بین رفت، اما دوباره بازسازی شد. در حال حاضر این بنای تاریخی به عنوان پژوهشکده میراث فرهنگی مورد استفاده است و دارای کتابخانه‌ای با کتب تخصصی مرمت، معماری، تاریخی، گردشگری و سایر زمینه‌ها بوده که تا حد زیادی پاسخگوی دانشجویان و اندیشمندان است.
- خانه حاج میرزا خلیل رفیع دیگر خانه تاریخی رشت است که از مبارزان مشروطه طلب رشت بود. این خانه تاریخی در خیابان استاد مطهری رشت واقع شده است. حاج میرزا خلیل رفیع را اولین شهردار رشت می دانند که البته در دو مقطع این سمت را به دست آورده است. حاج میرزا اول بار در سال ۱۳۲۷ هجری قمری پس از تصرف رشت توسط مشروطه طلبان، شهردار رشت میشود، اما پس از مدتی با تصرف رشت توسط قوای روس بازداشت و تبعید می‌گردد. دومین بار که وی شهردار رشت میشود مقارن با نهضت جنگل است.
خانه مزبور در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی به دستور وی ساخته شده است. جالب است بدانید که چوب‌های به کار رفته در این بنا از روسیه و توسط کشتی به ایران آورده شده است. این خانه اکنون در اختیار شورای شهر رشت قرار دارد.[۱۱۵] از دیگر خانه‌های تاریخی رشت عبارتند از:
- خانه میرزا کوچک خان(خانه سردار جنگل)
- خانه رحمت سمیعی با قدمت صدو پنجاه ساله
- خانه کسمایی
- خانه آوانسیان
- خانه اشکوری
- خانه پورعباس
- خانه سید علی مقیمی
- خانه موسس بانک سپه "موسیو لئوپولد گُدار و خانواده اش" محله استادسرا نبش کوچه آتش‌نشانی
و...
نمای پانوراما از مجموعه ساختمان‌های میدان شهرداری رشت
