ننم اَنَ دِ لَ چه مارغانه بزه
مفهوم ؛ نمی دونم این چه توطئه ای کرده .
شونده کوپه اَنِ ریحانه بو اَیه
مفهوم ؛ طرف آدم ولخرجی زیاد داره .
آغوز دارِ جور ایشماره
مفهوم ؛ کسی که در محاسبه خیلی دقیق و تیز هوشه .
روغن زردُ کره ماسال
مفهوم ؛ کسی که در خرج کردن خسیس باشه .
خفتن وقتَ به نیشتن بمو
مفهوم ؛ زمانی که موقع خوابه تازه بی خوابی به سرش زده .
مردک ده میان راه ندَاید سراغ کدخدایه گیفت
مفهوم ؛ کسی که عرضه کاری رو نداره بهانه بیجا میاره .
حله فَندر چه عروس گوله بَوَردید
مفهوم ؛ نگاه کن ببین چه بیخودی شلوغ انداختن
اَنَ خروس مورغانه کونه
مفهوم ؛ یعنی خیلی خوشحاله .
کُردُ کلُه نازَ دهی دوشاب پوله یقه گیره
مفهوم ؛ نازشو هر چه بیشتر بکشیم روش زیادتر میشه .
یخاری یخاری آدم شه پای بخاری
مفهوم ؛ رفتن تو کار خلاف آروم وکم کم شروع میشه .
آب سراجورَ شو قورباغه ابو اتا خَنه
مفهوم ؛ کاری که انجام آن امکان پذیر نیست .
سَری که درد نُکنه دستمال دَنوَدید
مفهوم ؛ وقتی کاری به ما ربط نداره بیخود خودمون رو تو دردسر نندازیم .
ایته نُخورم نخورم بَتَرس ایتَه پا نشسته مهمانَ
مفهوم ؛ کسی که اول تعارف میکنه ولی وقتی پای سفره نشست از همه بیشتر میخوره .
گَمَج گیل گیلی بُخورده خو نُخونَ پیدا کُدَه
مفهوم ؛ یکی لنگه خودش پیدا کرده .
اَنَ دوشابَ پول مرا بِهِیی
مفهوم ؛ همش یه لباسی رو که به اون علاقه داره میپوشه .
تی مالَ سفت بَدار تی همسایه دزد نَوَ گیفتن
مفهوم ؛ هوای مال خودتو داشته باش .
شونده خانه عروسیِ گزنه خانه خرابیه
مفهوم ؛ وقتی بدن ادم رو گزنه میزنه آب شونده درمونشه ..
خواخوری مرد خواستی خو برارَ گفتی زن نَخَه ایی
مفهوم ؛ خواهره خودش شوهر دلش میخواست به برادرش میگفت زن نمی خوای ببری .
عروس سقره کفش وازنَ نشتی گفتی مردَ پِرَ صحرا چرا پستی بلندی دَره
مفهوم ؛ مشکل از خود طرف میگه اطرافیان تقصیر دارن .
کُلشُ میان مورغانه بیافته
مفهوم ؛ کسی که شانس بهش رو کرده باشه .
پیچا منستن هفتَ جان داره
مفهوم ؛ آدم سخت جونی هست .
اَندی بپاسه آخر دما سسه
مفهوم ؛ کسی که بیشتر از همه مواظبه ولی آخر گیر می افته .
مرا بَکفتِه بیگیر
مفهوم ؛ روی من تو این کار اصلاً حساب نکن .
اَنَ راه سر علامَه ببوسته
مفهوم ؛ جلوی راه کسی سبز شدن .
کاشال َ ترسَ منه
مفهوم ؛ به کسی میگن که خیلی ترسو باشه .
آبَ تولَ کودَ ماهی بیگیرَ
مفهوم ؛ شلوغ انداخته تا اوضاع رو به نفع خودش تمام کنه .
سوخته جیرَ پلا دیننِه
مفهوم ؛دیگه از اون توقع نداشته باش .
اَمَن ننیم تی سر کی بالا سروَرَ
مفهوم ؛ ما نمی دونیم که تو طرفدار کی هستی .
گُوکُولُو سُوکُولُو بُکودَتا اَنَ فَرَسَ
مفهوم ؛ زمان زیادی طول کشیده تا به هدفش برسه .
بادمجانَ بم آفت نَزَنه
مفهوم ؛ نترس اتفاقی واسه اون نمی افته شانس داره .
هیچ کس کَلِ نگه تی کولا مبارک
ـ هیچ کس به کچل نمی گوید کلاهت مبارک.
ـ درمورد چیزهای بی ارزش و بیفایده بکار می رود
زاکان سرمچه داره، اره کشان خورد و خوراکِ .
ـ قیافه بچه ها را دارد اما اشتهای اره کش ها را.
ـ در مورد دو چیز متضاد و متناقض بکار می رود وقتی در ظاهر مشخص نباشد.
دال پر نزنه!
ـ کرکس پر نمی زند.
ـ کنایه از جای سوت و کور و آرام است.
سگ آه هم به خودا رسه.
ـ آه سگ هم به خدا می رسد
ـ اشاره به این دارد که هیچ ناله ای بی تأثیر نمی ماند.
خاشه نهه اسب ورجا، علف نهه سگ ورجا!
ـ استخوان را پیش اسب می گذارد و برای سگ علف می ریزد.
ـ در مورد کسی بکار می رود که کاری را درست انجام نمی دهد.
کساکس غم بوبوهو، بازار خستگی نوبوهو.
ـ اگر مردم در غم هم شریک باشند بازار شلوغ نمی شود.
ـ کنایه از غمخواری و در فکر یکدیگر بودن است.
تورش کونوس به دار نمانه.
- ازگیل ترش روی درخت باقی نمی ماند.
ـ اشاره به این دارد که هیچ چیز بدون مصرف نمی ماند و هر چیزی فایده خاص خودش را دارد.
گیشائی به اما برسه شب کوتا بوبوسته.
ـ عروسی به ما رسید، شب کوتاه شد.
ـ این مثل وقتی بکار می رود که نوبت و شانس و اقبال به کسی رو کند اما به یک عامل بازدارنده برخورد کند.
ایتا قاشق آب جاکرا غرقا بیهیم.
ـ در یک قاشق آب داریم غرق می شویم.
ـ مراد از این مثل نهایت درماندگی، بیچارگی و ناتوانی است.
جه کویا بمویی تی پا جل وانیه؟
ـ از کجا آمدی که پایت گلی نیست؟
ـ درباره کسانی است که وارد مقوله هایی می شوند که هیچ اطلاعی از آن ندارند، اما ادعای زیادی دارند.
تی خروس ،مورغانه کونه
خروس تو تخم می گذارد.مرغ تو یک پا دارد.شب تو روز است.
از بس شانس داری حتی خروست هم تخم می گذارد.
هر کی گوش خوایه ،وا گوشوارزم بخوایه.
هرکسی گوش را میخواهد باید گوشواره را هم بخواهد.
هر که را طاووس باید جور هندوستان کشد.هرکه گل می خواهد باید خارش را هم بخواهد.
وقت کار چولاقه،وقت خوردن قولچوماق.
وقت کار چلاق است و وقت خوردن قلچماق.
نظیر شتر مرغ،بوقت پریدن شتر است و بوقت بار بردن مرغ.وقت جنگ به کاهدان ووقت شادی به میدان.
هم جه عراق خورما دکفه ،هم جه گیلان تورشه کونوس
هم از خرمای عراق افتاد ،هم از ازگیل ترش(ازگیل وحشی جنگلی)گیلان.
از این جا مانده و ازآنجا رانده.چوب دوسر نجس یا چوب دو سر طلا.
ای تا نخورمکا وا ترسن،ای تا پا نوشورمکا.
یکی از آدمی که می گوید نمیخورم باید ترسید یکی هم از آدمی که میگوید پا نمی شوم. کنایه از برخی از نه گفتن ها که درست مفهوم و کاربرد مخالف دارد.
انی بج واجور داره
برنجش ریغ دارد(موقع پختن قد می کشد و بزرگ می شود).
حرفش در رو دارد.قول و فعلش یکی است.اعتبارش زیاد است.
خوردن وموردن بختره تا ایسن نیگاه کودن
در غذا نا پرهیزی کردن و مردن بهتر از دیدن و حسرت خوردن است.
کلاچ دیل خیلی چیزان خوایه،اما آغوز خو موقع رسه.
دل کلاغ خیلی آرزو ها دارد از جمله می خواهد گردو همیشه بر درخت باشد،لیکن گرد بی اعتنا به میل کلاغ به فصل خود می رسد.این بدان معنی است که آرزوی بیجا نباید کرد.ضمنا هر چیزبه وقت خود نیکوست.
هر وخت کفی ریزا بی تا ویریزی ،گل ورزا ما نستن تیزا بی؟
هر وقت بیفتی،خودت را جمع و جور می کنی و موش می شوی ،اما تا بلند می شوی،مانند گاو نر شاخ و شانه می کشی؟
بوشو ابرویه چا کونه ، بزه چومه کوره کود
رفت ابرو را درست کند زد چشم را کور کرد .
ای وای که بد نشد بدتر شد .
رفت بهترش کند بدترشد .
رفت ثواب کند کباب شد .
رفت به نان برسد به جان رسید.
کور اوطاقه خالی کو نه ، کاپیش باغه
دختر با بردن جهیزیه ، خانه پدر را خالی می کند و آب دزدک با خوردن ریشه ها باغ را .
ننم اَنَ دِ لَ چه مارغانه بزه
مفهوم ؛ نمی دونم این چه توطئه ای کرده .
اینه مچه سر کور مگز وازکونه
روى لبش, مگس کور پرواز مى‌کند.
آخر (کولک- مرغانه) امه سر دشکنى؟!
آخر (تخم مرغ کرچ) را بر سر ما شکستى؟!آخر کاسه و کوزه ها را به پاى ما شکستى؟!
(شکسته- پورد) بى بخت آدمون رفا نای.
(شکسته – پل) پل شکسته منتظر آدمهاى بدبخت است.
دریا بزا کنده یا مانه!
یعنی انسان ساحل نشین و بچه دریا همانند کندهء درخت محکم و پابر جاست!
خدا -خره شاخ فاندا، مار ه میجک!
خدا به خر شاخ نداد، به ما ر مژه!
خدا خره شناختی اونه شاخ فاندا.
خدا خرو می شناخت بهش شاخ نداد
ز دولتی سر بج سوررفم آب خوره.
به لطف برنج ، علف هرزهم سیراب میشود.
آش تا درآسان، پلا تا خوراسان.
قوت آش تا استانیه در و برنج تا خراسان.
ایبار کو سره شه ایبار مو سره.
کنایه از شخصی که در کارهایش اختلاف زیادی وجود دارد.
از حاج حاجی ام کرایه خانه فیگیره.
از روی خساست از چلچله هاهم کرایه می گیرد.
از او تومان بکندانه.
از آن پاچه ور مالیده هاست.
ا پیله گی آدم ، لاره تورب ِ مانه.
آدم به این گُندگی همچون ترُب بی بو و خاصیت است.
می سر بو بو آستانه گمج.
از حرف زدن زیادت سرم همچو ظرف سفالین آستانه ورم کرد.
بـلائی کی سردپلا مرا رفابه ، اونه گمج مرا فیشان.
بلائی که با پلو سرد رفع می شود چه بهتر که آن را با ظرفش دور بیندازی .
از عسل شیرین تر تریاک موفته.
تریاک مفت از عسل شیرین تر است.
از گول چی بیدئیم تا از گولابش بیدینیم.
از گل چه خیری دیده ایم تا از گلابش ببینیم.
اگه تو شنبه ای من چهارشنبه یم.
اگر تو زرنگی من از تو زرنگ ترم.
بمرده مرغ و دانه اوچینی ؟؟.
مرغ مرده و دانه برچینی؟؟ .
آب مرا نشه سیا کلاچه سیفیده کودن.
کلاغ سیاه را با آب نمی توان سفید کرد؛ ننگ با رنگ پاک نمیشود.
بو شو ناخوشه ره یخ باوره.
رفته برای مریض یخ بیاورد .(اوردن نوشدارو پس از مرگ سهراب)
آدم خودا گیر دکفه، گدا گیر دنکفه.
گیر غضب و بی مهری خدا بیفت دون همتی آدم گدا صفت نیفت.
آدمه قسمته سیمرغ نتانه بردن.
قسمتی که ترا نیافریدند ـ گر سعی کنی میسرت نیست.
ای دسگی فاده ، دو دسگی فیگیره .
با یک دست می دهد ، با دو دست می گیرد .
دیل ده ، بجاره گیل که نیه؟!
دل است دیگر،گل مزرعه که نیست؟!
مرغابی گوشا داره
(گوش مرغابی را دارد ) به کسانی که گوش تیزی دارن گفته میشود.
گب گبا جیگیره پیشی مایی یا .
(حرف حرف را می دزدد گربه هم ماهی را.)حرف حرف میآورد ...
تی مال قایم بدار موردما دوز نگیر
مالت را درست نگه دار تا همسایه ات را دزد نگیری
آب کی سراجور شه گوزگا یم ابوعطا خوانه!
این مثل برای کنایه زدن به جاهلی که ادعای فضل میکنه گفته میشه!
آدم به گبه ، حیوان به لافند.
یعنى: آدم حرف سرش میشود ، حیوان طناب و افسار !!
آب مانستن شه ، ریگ مانستن خوجا سر ایسه.
مانند آب میرود ، مانند ریگ سر جای خود میماند!
آدم نان نداره ، ولی ایسم بداره
آدم نان نداشته باشد ولی اسم داشته باشد
چوم واگوده پیچایه منه
کنایه از ادم بی چشم و رو
سگ گه بدو شال گه بیگیر
یکی به نعل می زنه یکی به میخ
بیبیشته مرغ پادره
کنایه از ادم زور گو
" گاب دکفته بازاره" منه!!
به مکانی گفته می شود که شلوغ و هرج و مرج باشد
پیچا منسن اونه بو گنه
اگاه شدن از وقوع یک اتفاق - شصتش خبر دار می شه
مایی آزاد تی صحراتان گرده
دریا میین دنبال کولی پیسکی گردی؟
واگردان:(ماهی ازاد دم دستته میری دریا دنبال بچه ماهی)
الوخ سر کیجکایه نره ماده بدرنشه
واگردان :(وقتی بازشکاری بیادنمیگه این جوجه نره یا ماده؟)
سگ سگا بوخوره طاعون آیه؟
وقتی سگ لنگ سگو بخوره بدون که بیماری طاعون اومده
ملای خانگی صدق ناره
هیچ ملایی نمی تونه بروبچه های خودشو مداواکنه
(ملا کسی راگویندکه سرکتاب بازمیکندرمل واسطرلاب وجن گیری وضدچشم زخم)
خاکا-آشو کن خاکاخوسرفوکنه
(هرکس خاک هوامیکنه اول خودش خاک برسرمیشه)
کولکاپیس-باز بامو- هو دونه پیس
(خوپوسه که چینه رو قهرکرده بودبازبامنت اومددنبالش(
خربه خو منت
کسی که با اصرارزیاد دیگران آشتی نمیکنه-
-ولی همه رفتاروکردارش پرازالتماسه برای آشتی
عی لنگه آغوذ-عی لنگه انار
کسیکه مثلا"کت پوشیده وکراوات زده-اما بجای شلوار-پیژامه پوشیده
دوچیزی که باهم جوردرنمیان وهیچ همخوانی ندارند
فگ وفیچ الوخا داره--واز گالنگناکنه
تیپش به بازوکرکس میخوره ولی ادای طاووس وخروس وحشی درمیاره
تی دروغ -خشکه مرغا---بپا داره
(ازدروغایی که میگی مرغ کباب شده زنده میشه)
وقتی ماشا اوسانی-دوزده پیچا--خوحساب کارا کنه
)وقتی انبررا برمیداری-گربه دله دزد-حساب کارخودشه میکنه(
اگر تی لو بداره--می لو خبرا----هرگز فونوکونه موشته هاندورا
اگر بوته کدوی شما ازبوته کدوی ما خبرداشت همان بار--نارس وآفت
زده رو هم بعمل نمی آورد
یا اگرازبدبختی ماخبرداشتی بدبختی خودت رو -رو نمیکردی
غم شما درمقابل غم ما--اصلا" بحساب نمیاد
سگ خو سله سر--زور داره
سگ توی سگ دانی صاحبش که خوابیده خیلی احساس قدرت میکنه
تی آبا بیدین--- تی پاچا بوجورا کش
اول نگاه کن ببین رودخانه چقدر آب داره--بعدلنگه شلوارت رو همانقدربالا بزن
بستا اب بوبورد-------غورق بشکست
هرکی هرکی شد---خرتو خرشد---